Patronat Prezydenta nad II Radomszczańskim Zlotem Motocyklowym, który odbędzie się w dniach od 12 do 14 sierpnia 2022 roku na terenie ośrodka KAMP KAJAKOWO w Zakrzówku Szlacheckim.
Historia Radomska sięga XI wieku. Zasadniczymi czynnikami miastotwórczymi, obok grodu, były przechodzące tędy drogi handlowe: ze Śląska na Ruś oraz szlak solny z Bochni do Wielkopolski i na Mazowsze. Istotny wpływ na kształtowanie się miasta miał także ośrodek kultu religijnego - kościół Św. Lamberta.
W źródłach pisanych najstarsza wzmianka o Radomsku (Radomskye) pochodzi z 1243 r., wtedy to książę Konrad Mazowiecki podczas swego pobytu właśnie w Radomsku wystawił dokument potwierdzający akt nadania dla dominikanów w Płocku. Pisownia nazwy miasta nie była jednolita. W dokumentach pochodzących z XIII-XV wieku najczęściej występują: Radomokye, Radomskye, Radomske, Radomsk, Radomszcze, Radomskie. Dopiero kilka wieków później została przyjęta powszechnie nazwa Radomsko.
Co do czasu lokacji miasta, to pewnych danych brak. Zachował się dokument księcia Leszka Czarnego wystawiony w Maluszynie w 1266 roku, który zaświadcza o dokonanej przez tegoż księcia sprzedaży wójtostwa w Radomsku niejakiemu Godynowi i jego następcom z prawem dziedziczenia "na wieczne czasy". Nie jest to zatem właściwy dokument lokacyjny, ale stanowi umownie metrykę narodzin miasta. Także z osobą Leszka Czarnego wiąże się wybudowanie i uposażenie kościoła pod wezwaniem Świętego Krzyża i klasztoru oo. Franciszkanów, sprowadzonych do Radomska w 1288 r.
Radomsko posiadało wówczas wszelkie warunki, aby zapewnić wygodne bytowanie dla co najmniej kilkusetosobowej grupy reprezentanów wszystkich ziem w czasie obrad.
Podczas panowania w kraju Jagiellonów nastąpił dalszy rozwój miasta. Rozwojowi handlu sprzyjały przechodzące przez Radomsko szlaki handlowe oraz krzyżujące się tu drogi znad Pilicy i Warty. Miejscowi kupcy utrzymywali stosunki handlowe z wieloma miastami, także z ówczesną stolicą - Krakowem. Miejscowość cieszyła się opieką Jagiellonów, a w szczególności Władysława Jagiełły, Zygmunta Starego i jego małżonki - królowej Bony oraz Zygmunta Augusta. Władysław Jagiełło w 1427 roku nadał mieszkańcom Radomska bardzo ważny przywilej, którym zwalniał ich z opłaty celnej i targowej w całym kraju. Miało to niewątpliwie na celu polepszenie sytuacji gospodarczej miasta. Królowa Bona jako właścicielka Radomska od 1531 roku, interesowała się miastem. Z jej polecenia w miejsce starego, drewnianego kościoła parafialnego wybudowany został murowany, zwróciła uwagę również na kościół pod wezwaniem Św. Ducha, zwany szpitalnym. Zygmunt August w 1549 roku wydał mieszkańcom Radomska przywilej, nakazujący wszystkim zainteresowanym przestrzegać uzyskane przez miasto wcześniejsze prawa celne i targowe. Trzy lata później nadał mieszkańcom miasta kolejny przywilej, zgodnie z którym mogli pobierać cło mostowe i brukowe w zamian za budowanie mostów i organizowanie kupcom przejazdów.
Z czasów jagiellońskich, tj. z 1521 roku, pochodzi także pierwszy opis terytorialny parafii św. Lamberta i jest związany z wizytacją parafii przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana Łaskiego, który zatrzymywał się w Radomsku w drodze do Krakowa. Panowanie królów elekcyjnych w Polsce przyniosło i dla miasta wymierne korzyści. W roku 1583 Stefan Batory wydał w Krakowie przywilej gospodarczy nadający Radomsku prawo składu, dzięki któremu tutejsi mieszkańcy mieli prawo pierwokupu towarów. Natomiast król Zygmunt III Waza w 1595 roku potwierdził wcześniejsze nadane przywileje. Do nowych zaliczyć należy przywilej z 1625 roku, w którym Zygmunt III zezwolił na odbywanie w mieście targów corocznie. Tego typu decyzja królewska miała na celu rozwój miasta i pomnażanie jego dochodów. W XV wieku powstało w Radomsku starostwo niegrodowe zarządzane przez dzierżawcę. Do znakomitszych dzierżawców w latach pźniejszych należeli m. in. ród Kurozwęckich (za Jagiellonów), Stanisław Koniecpolski (za Stefana Batorego), Kacper Denhoff (za Władysława IV), Aleksander Szembek (za Augusta II).
W XVII wieku ustawiczne wojny i słabość władzy centralnej przyczyniły się do upadku miast w całej Rzeczypospolitej. Początkiem pauperyzacji Radomska było jego ograbienie i spalenie przez oddziały wojsk najemnych - lisowczyków powracających ze Śląska w 1624 roku. Upadło rzemiosło i handel, epidemia tyfusu zdziesiątkowała ludność, a całości nieszczęścia dopełnił pożar w 1642 r. Pierwsza połowa XVIII też nie była dla miasta łaskawa. Zaraza z roku 1710 oraz pożar w 1742 roku dokonały wielkich spustoszeń w mieście. Radomsko zaczęło wychodzić z zastoju dopiero w 2 poł. XVIII wieku. Należało wtedy do nielicznych miast, w których wyodrębniały się przedmieścia. Coraz większą troskę wykazywano o czystość i higienę. Wybudowano kilka studzien publicznych, otworzono aptekę oraz powstał pierwszy projekt budowy szpitala powiatowego.
W dobie Sejmu Czteroletniego miasto włączyło się w nurt krajowych przemian. W roku 1789 utworzona została organizacja samorządowo-administracyjna: Komisja Porządkowa Cywilno-Wojskowa. Radomsko stanowiło przykład realizacji kołłątajowskiej koncepcji ruchu mieszczańskiego. Delegaci miasta wzięli udział w "czarnej procesji" w roku 1879 i opowiedzieli się za Konstytucją 3 maja. Dla poparcia uchwał Sejmu Wielkiego, szczególnie Konstytucji, odbyła się w Radomsku manifestacja mieszkańców, w której uczestniczyli przedstawiciele patriotycznie nastawionej ludności z całego powiatu.
Pod obcym panowaniem aż do niepodległości
Radomsko po II rozbiorze Polski w 1793 roku znalazło się pod zaborem pruskim, gdzie pozostawało do 1807 roku, kiedy to Napoleon Bonaparte powołał do życia Księstwo Warszawskie i miasto znalazło się w jego granicach. Księstwo przetrwało do 1815 roku. Rozwiązano je po klęsce Napoleona i utworzono zgodnie z postanowieniami Kongresu Wiedeńskiego Królestwo Polskie zwane Kongresówką, którego królem został car Rosji.
Na przełomie XVIII i XIX wieku mieszkańcy miasta zajmowali się głównie uprawą ziemi i hodowlą, co było wymuszone ówczesną sytuacją gospodarczą. Źródła zanotowały istnienie w 1798 roku 79 stodół na przedmieściach. Duża liczba mieszczan miała grunty rolne o różnej wielkości. Dominowała uprawa zboża i warzyw oraz hodowla koni, krów i trzody chlewnej. Miasto nie posiadało wtedy większych zakładów przemysłowych. Życie społeczeństwa polskiego będącego pod zaborami przepajały dążenia do odzyskania niepodległości.
Mieszkańcy Radomska wzięli czynny udział w Powstaniu Listopadowym (1830 – 1831). Z zachowanego spisu wynika, że tylko jednego dnia 46 mężczyzn wstąpiło do polskich oddziałów wojskowych. Pod broń zaciągali się także młodzi ludzie z terenów Stobiecka Miejskiego, Folwarków czy też zamieszkujący Bogwidzowy. Wysiłkiem mieszkańców całego powiatu wystawiono batalion Gwardii Ruchomej, który pod koniec stycznia 1831 r. liczył wraz z kadrą oficerską około 790 osób. Klęska Powstania Listopadowego nie zahamowała działalności narodowowyzwoleńczej. Bohaterską postawę wykazało społeczeństwo miasta w Powstaniu Styczniowym.
W nocy 23 stycznia 1863 roku śmiałym atakiem oddziałów pod wodzą porucznika Józefa Grekowicza na placówki rosyjskie rozpoczęło się wystąpienie zbrojne na ziemi radomszczańskiej. Jednakże stacjonujące w mieście wojsko rosyjskie uprzedzone o zbliżaniu się powstańców przygotowało zasadzkę. W ratuszu pozostało kilku żandarmów, a żołnierze zajęli pozycje poza miastem. Polaków zaatakowano przed ratuszem. Źle uzbrojeni, zaskoczeni atakiem powstańcy zostali rozbici. Część schroniła się w domach, lecz rano zostali aresztowani. Oficerów - Udynowskiego, Rakowskiego i Francewicza rozstrzelano, Grekowiczowi z garstką niedobitków udało się dotrzeć do Ojcowa, gdzie A. Kurowski organizował obóz powstańczy. W drugiej połowie 1863 r. do Radomska dotarła powstańcza partia Teodora Cieszkowskiego. Polacy rozbroili żołnierzy carskich, a następnie zarekwirowali z kasy rządowej 6 tysięcy rubli. Zasadniczym jednak celem przybycia Cieszkowskiego w te strony było werbowanie ochotników do wojska powstańczego. Aktywne działania polskich oddziałów w okolicach Radomska spowodowało zwiększenie liczebności wojsk rosyjskich. W tej sytuacji zmieniła się forma walki - niszczono tory kolejowe i mosty oraz zrywano linie telegraficzne. Przez obszar powiatu radomszczańskiego przechodziły partie powstańcze dowodzone przez Oxińskiego, Taczanowskiego, Daniłowicza, Kopernickiego, Chmieleńskiego, Lütticha i innych znanych dowódców. Często dochodziło do walk z nieprzyjacielem.
Na miejscowym cmentarzu zachowało się wiele mogił z napisem na nagrobku: Powstaniec 1863. Symboliczną wręcz jest mogiła, w której spoczywa 74-letni Marcin Ziółkowski ze swym 16-letnim wnukiem Adolfem Zawadzkim - uczniem gimnazjalnym.
Po upadku powstania nasilił się proces rusyfikacji. W 1867 r. Radomsko przemianowano na Noworadomsk. Represje popowstańcze nie zahamowały aktywności gospodarczej i społecznej mieszkańców Radomska.
Wzrost demograficzny widoczny w drugiej połowie XIX wieku był wynikiem zmian zachodzących w strukturze gospodarczej miasta. Coraz więcej mieszkańców odchodziło od zajęć rolniczych i zaczęło utrzymywać się z rzemiosła, handlu i usług. W aktach miejskich z połowy XIX wieku odnotowano istnienie licznych warsztatów tkackich, płócienniczych, farbiarskich, grabarskich, kapeluszniczych i innych.
Po uruchomieniu w 1848 roku kolei warszawsko-wiedeńskiej, która przechodziła przez Radomsko, zaczął rozwijać się przemysł. Życie gospodarcze nabrało tempa, a liczba ludności zamieszkującej miasto wzrosła prawie czterokrotnie. W wieku XIX Radomsko zaczęło rozwijać się także pod względem urbanistycznym.
W 1828 roku został zatwierdzony plan regulacji miasta określający jego zabudowę. Na szeroką skalę zaczęto utwardzanie ulic. W drugiej połowie XIX wieku wzniesiono najokazalsze budowle w mieście, a wśród nich ratusz. Miały w nim siedzibę władze miasta, ale znajdował się w nim również areszt i pomieszczenia na skład narzędzi ogniowych. Na parterze wydzielono pomieszczenia dla handlu. Wznoszone były także budowle sakralne.
W latach 1869-1876 wybudowany został na miejscu dawnego nowy kościół w stylu neobarokowym pod wezwaniem św. Lamberta. Korzystne położenie miasta wpłynęło na zainteresowanie się nim obcego kapitału. W latach 80-tych XIX wieku przybyli do Noworadomska kapitaliści francuscy i wiedeńscy. Francuz Piotr Chanove założył fabrykę metalurgiczną zwaną Metalurgią. Bracia Thonet z Wiednia wybudowali fabrykę mebli giętych, co było początkiem powstania lokalnego ośrodka przemysłu meblarskiego.
Pod koniec XIX wieku powstała huta szkła, a w 1912 r. fabryka maszyn i odlewnia żeliwa, zwana później firmą Kryzel i Wojakowski. W początkach XX wieku powstały kolejne zakłady meblarskie: Ksawery Wünsche i S-ka, Mazovia oraz fabryka braci Kohn. W tym czasie Radomsko było jednym z najbardziej uprzemysłowionych miast w guberni piotrkowskiej.
Ożywieniu gospodarczemu miasta towarzyszył rozwój kultury i oświaty. Zawiązywały się organizacje społeczne, które obok celów statutowych, łączyły społeczeństwo do obrony i zachowania polskości w dobie rusyfikacji.
W roku 1881 z inicjatywy grupy społeczników (Komitet Organizacyjny tworzyli: dr J. Kulski, K. Soczołowski, F. Fabiani, M. Dobrzański, D. Forstner, A. Jamroziński) powstała Ochotnicza Straż Pożarna (wówczas Ogniowa), która jednocześnie była prekursorem amatorskiego ruchu teatralnego wystawiającego swe przedstawienia w budynku "Kinemy". Organizacja miała także charakter patriotyczny i wykazywała się działalnością społeczną, kulturalną i charytatywną.
Pod koniec XIX wieku działało w mieście kilka teatrów amatorskich. Powstało Towarzystwo Muzyczno-Dramatyczne, pierwsze organizacje sportowe, np. Towarzystwo Cyklistów Okręgu Radomskowskiego, które organizowało wycieczki krajoznawcze. Wpływ na rozwój kultury miasta miały dwie drukarnie: M.J. Pańskiego i Gelbarda.
W latach 80-tych wzrosła także liczba dzieci uczęszczających do szkół. Obok dawnych szkół utrzymywanych przez miasto kształcących 230 dzieci, funkcjonowały pierwsze prywatne szkoły średnie: 3-klasowa żeńska i 3-klasowa męska. Najbardziej znaną była męska szkoła średnia założona przez Feliksa Fabianiego, który w 1862 roku otrzymał zezwolenie na jej prowadzenie. W 1886 roku władze carskie zezwoliły na utworzenie szkoły żeńskiej. Jej organizatorką była Tekla Gwoździk. Ważną rolę odegrała także szkoła rolnicza założona w roku 1859 jako jedyna tego typu placówka w guberni warszawskiej.
Na początku XX wieku zaczęto stosować nową formę pracy oświatowej: szkoły i kursy dla analfabetów, na które w 1905 roku zapisało się ponad 300 chętnych. Dane z 1908 roku mówią o funkcjonowaniu w mieście jednoklasowej skoły początkowej męskiej, początkowej żeńskiej, początkowej żydowskiej, dwóch szkół fabrycznych Braci Thonet i Braci Kohn oraz dwuklasowej szkoły prywatnej. W 1912 roku miasto prowadziło 6 szkół jednoklasowych, czynne były 3 gimnazja prywatne, w których nauka trwała cztery lata. Gimnazja były prowadzone przez Żylińskiego, Husarskiego oraz M. Marzanowicz, po której szkołę przejęła w 1915 roku Jadwiga Chomiczówna.
I wojna światowa (1914-1918)
Radomsko w wyniku działań wojennych znalazło się pod okupacją austriacką. W mieście wprowadzono godzinę policyjną i ustanowiono 26 posterunków żandarmerii. Władze okupacyjne dla swoich potrzeb rekwirowały konie, bydło, środki transportu, a także sprzęt potrzebny do urządzenia instytucji okupacyjnych. W mieście powstał Komisariat Polskiej Organizacji Narodowej, który prowadził werbunek do Legionów Polskich.
Tu istniały ważne dla funkcjonowania Naczelnego Komitetu Narodowego z siedzibą w Piotrkowie jednostki organizacyjne: centralne magazyny, biuro techniczne, tabor, biuro poborowo – ewidencyjne, batalion uzupełniający. To właśnie do Noworadomska kierowani byli wszyscy zwerbowani w pierwszej połowie 1915 roku legioniści, którzy tutaj przechodzili podstawowe przeszkolenie wojskowe.
W wyniku działań wojskowych prowadzonych na terenie miasta, zniszczeniu uległo szereg urządzeń miejskich i fabrycznych. Wszystkie większe fabryki zaprzestały produkcji, co pogarszało sytuację materialną mieszkańców. W miarę przedłużania się wojny społeczeństwo Radomska coraz dotkliwiej odczuwało brak żywności i opału. Pogarszał się stan sanitarny miasta. W 1917 roku wybuchła epidemia tyfusu.
Wojna, w której po przeciwnej stronie walczyły państwa zaborcze, rozbudziła nastroje niepodległościowe. Agitowano do legionów, organizowano patriotyczne imprezy. W 1915 roku zorganizowano uroczystości dla uczczenia śmierci straconych powstańców z 1863 roku i obchody rocznicy bitwy racławickiej, a w rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja przed kościołem parafialnym została odprawiona msza polowa. Natomiast w roku 1917 mieszkańcy miasta uczcili rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja (wtedy to Rynek Główny przemianowano na "Plac 3 Maja"), zaś w setną rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki odprawiono nabożeństwo w kościele parafialnym oraz wmurowano pamiątkową tablicę w kościele franciszkańskim.
Organizacje polityczne i stowarzyszenia społeczne rozwijały działalność oświatowo-kulturalną. W ostatnich tygodniach wojny mieszkańcy Radomska przystąpili do rozbrajania austriackich żołnierzy, usuwali obcojęzyczne szyldy i napisy.
7 listopada 1918 roku mieszkańcy miasta (wtedy jeszcze Noworadomska), a wśród nich uzbrojeni członkowie POW ruszyli pod budynek wojskowej komendy austriackiej i zażądali natychmiastowego zwolnienia więźniów politycznych przetrzymywanych w miejscowym areszcie oraz złożenia broni przez wojsko. Żądania te wobec zdecydowanej postawy tłumu zostały spełnione i wkrótce garnizon armii austriackiej opuścił miasto. W wyniku tych działań skończyło się trwające 123 lat obce panowanie. Stąd też pierwszy dzień wolności był doniosłym przeżyciem dla mieszkańców. Po latach niewoli nadchodziła niepodległość.
Między wojnami
Po odzyskaniu niepodległości, przez całe dwudziestolecie międzywojenne, Radomsko wchodziło w skład województwa łódzkiego. W dniu 15 grudnia 1919 r. została przywrócona miastu dawna nazwa – Radomsko. Według spisu z 1912 roku miasto liczyło 18 732 mieszkańców, 10 lat później ich liczba wzrosła do 23 tys. i osiągnęła 25 tys. w 1937 roku.
Radomsko nabrało charakteru przemysłowego. W roku 1927 czynnych było 59 większych i mniejszych zakładów przemysłowych zatrudniających 3,5 tys. osób. Pod koniec lat 30-tych zatrudnienie w przemyśle przekroczyło 4,5 tys. Ponad 50% mieszkańców utrzymywało się z przemysłu i rzemiosła, około 18% z handlu, 25% z pozostałych zajęć takich jak: rolnictwo, administracja, wolne zawody, służba dozoru itd. Zdecydowaną przewagę miał przemysł meblarski, po nim metalurgiczny i szklarski.
Pomimo rozwijającej się gospodarki nie dla wszystkich wystarczało pracy. W okresie przednówków liczba bezrobotnych sięgała 2,5 tys. Niskie zarobki, częste redukcje liczby robotników stwarzały sytuacje konfliktowe, w wyniku których dochodziło do strajków. Przybierały one różne formy: od pojedynczych do grupowych i powszechnych, od zwykłych do okupacyjnych. Podczas kryzysu gospodarczego w 1923 roku w ramach ogólnopolskiego strajku powszechnego doszło w mieście do przerwania pracy we wszystkich zakładach. Niskie płace i galopująca inflacja sprawiły, że dzienna przeciętna płaca wynosiła 8-10 tysięcy marek, podczas gdy bochenek chleba kosztował 11-14 tysięcy marek.
Na kształtowanie postaw politycznych i moralnych mieszkańców Radomska wpływały działające partie, stronnictwa polityczne, stowarzyszenia społeczne, a także związki zawodowe. Miejscem konfrontacji programów politycznych była m. in. Rada Miejska, a areną walki o wpływy stały się wybory samorządowe (przeprowadzone w latach: 1919, 1922, 1927, 1934, 1939). Listy wyborcze wystawiały poszczególne ugrupowania polityczne samodzielnie lub w zjednoczonym bloku wyborczym. Polska Partia Socjalistyczna z reguły przystępowała do wyborów samorządowych razem z klasowymi związkami zawodowymi. Ugrupowania narodowe (ND, NPR i inne) łączyły się w tak zwany Blok Narodowy. Komunistyczna Partia Polski jako nielegalna nie mogła oficjalnie wystawić swych list wyborczych, toteż zbojkotowała wybory samorządowe w 1919 roku. Ugrupowania narodowe stanowiły siłę we wspólnym bloku wyborczym. W wyborach 1919 i 1922 r. zdobyły po 6 mandatów, w 1927 r. 5 mandatów, natomiast w 1939 r. samej endecji przypadły tylko 2 mandaty (na 24 miejsca w Radzie Miejskiej). Także Chrześcijańska Demokracja przystępując do wyborów jako samodzielna siła polityczna w latach 1922 i 1927 uzyskała po 2 mandaty. Tymczasem z pięciokrotnie przeprowadzonych wyborów pięć razy zwycięstwo jako samodzielna partia odnosiła Polska Partia Socjalistyczna (1919 r. - 9 mandatów; 1922 r. - 3; 1927 r. - 9; 1934 r. - 9; 1939 r. - 12 mandatów). Dwukrotnie utworzyła socjalistyczny magistrat w latach 1919-1922 i 1927-1931.
Pod naciskiem kół prawicowych tzw. "czerwone magistraty" zostały rozwiązane na mocy decyzji administracyjnych. 5 października 1919 roku odbyły się wybory do Rady Miejskiej. Stanowisko burmistrza objął Walenty Starostecki, a Rada Miasta składała się z 24 członków. Pierwsza jej uchwała z dnia 15 grudnia 1919 r. dotyczyła przywrócenia miastu dawnej, historycznej nazwy - Radomsko. Przeciwko temu wystąpiły władze miasta Radomia argumentując możliwością omyłek. Sprawa przywrócenia byłej nazwy trwała ponad 3 lata (1919-1922).
O wiele dłużej kształtowała się nazwa powiatu: przez pierwsze lata radomski, potem radomskowski, dopiero w połowie lat trzydziestych XX wieku radomszczański. Samorząd miejski ograniczony był przez samorządowe władze powiatowe, stąd też czyniono kilkakrotnie starania, aby Radomsko stało się miastem wydzielonym. Kiedy spełniało już wszystkie wymogi, m. in. przekroczyło liczbę 25 tys. mieszkańców, nadszedł wrzesień 1939 r.
31 stycznia 1920 roku podczas obrad Rada Miejska pod przewodnictwem burmistrza Walentego Starosteckiego podjęła decyzję o nadaniu Józefowi Piłsudskiemu honorowego obywatelstwa miasta Radomska. Spowodowało to, że 17 października 1921 roku z wizytą przybył do Radomska Marszałek Józef Piłsudski. Odbyło się wówczas nadzwyczajne posiedzenia Rady Miejskiej, podczas którego burmistrz miasta wręczył Piłsudskiemu dyplom Pierwszego Honorowego Obywatela Miasta Radomska. W uroczystości wzięły udział władze województwa, starosta powiatu radomszczańskiego, osoby towrzyszące Marszałkowi, przedstawiciele miejscowego korpusu oficerskiego, członkowie Zarządu Miejskiego, radni oraz przedstawiciele organizacji i instytucji społecznych i zawodowych. Spotkanie Marszałka z przedstawicielami miasta i powiatu oraz mieszkańcami miało miejsce w budynku "Kinemy".
Z działalności Rady Miejskiej na uwagę zasługuje budowa robotniczego osiedla "Kowalowiec" , które stanowi obecnie dużą część miasta. Powstały także w tym czasie: cegielnia, rzeźnia, łaźnia, elektrownia, tabor miejski itp. W roku 1932 w Radomsku funkcjonowało 116 sklepów spożywczych i 21 piekarń. Na kilka lat przed wojną opracowany został i przyjęty perspektywiczny plan rozwoju miasta do roku 1970.
Wielkość inwestycji komunalnych uzależniona była od możliwości finansowych miasta. Tymczasem budżet z roku na rok był mniejszy. Gdy w 1928 roku sięgał prawie miliona złotych, to w 1934 mniej niż połowę tej sumy. Wzrastało natomiast zadłużenie Radomska, co było typowym zjawiskiem dla wszystkich miast w Polsce. W roku 1928 dług wynosił 230 tys. zł., tymczasem w 1934 r. już 625 tys. Z tych względów nie powiodły się próby rozwiązania najważniejszych spraw dla mieszkańców miasta, jak chociażby przeprowadzenie kanalizacji.
Ważnym problemem dla władz miejskich było szkolnictwo. W 1920 roku czynnych było 7 szkół powszechnych, ale ani jednej siedmioklasowej; w 1924 r. 9 szkół, w tym 4 o siedmiu oddziałach. W 1927 r. w wyniku połączenia małych szkół powstało 5 szkół siedmiooddziałowych. Radomszczańskie szkoły przyjmowały imiona znanych Polaków: Królowej Jadwigi, M. Konopnickiej, T. Kościuszki, St. Jachowicza, E. Plater, A. Mickiewicza, E. Orzeszkowej, Wł. Reymonta. Dla pracujących zorganizowano szkołę popołudniową. Warunki lokalowe szkół nie były najlepsze. Podjęto decyzję o wybudowaniu kosztem miasta szkoły im. J. Piłsudskiego. Ostatni etap budowy przerwała wojna. Pomimo czynionych wysiłków nie udało się osiągnąć pełnej powszechności nauczania. Główną przeszkodę stanowiły warunki bytowe rodzin robotniczych i bezrobotnych. Doraźna pomoc udzielana przez Magistrat i instytucje opieki społecznej chwilowo łagodziły problem, ale go nie rozwiązywały.
Przez okres dwudziestolecia międzywojennego, w poszczególnych jego latach czynne były następujące szkoły średnie: gimnazjum męskie St. Niemca, gimnazjum żeńskie J. Chomiczówny, gimnazjum koedukacyjne L. Weitraubówny oraz gimnazjum męskie im. F. Fabianiego prowadzone przez Towarzystwo im. F. Fabianiego. Ponadto czynna była koedukacyjna szkoła handlowa prowadzona przez Polską Macierz Szkolną. Rada Miejska finansowała działalność dokształcającą szkoły zawodowej.
Trudu uporania się z analfabetyzmem, obejmującym po 1918 r. 35% dorosłej ludności Radomska, podjęły się takie organizacje i instytucje jak: czytelnie Polskiej Macierzy Szkolnej, Związek Chrześcijańsko-Młodzieżowy, Uniwersytet Ludowy, Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego, a także Klub Robotniczy prowadzony przez Polską Partię Socjalistyczną.
Miasto było w tym okresie ośrodkiem życia kulturalnego, gdyż działały na jego terenie liczne organizacje społeczne: np. Związek Harcerstwa Polskiego, Związek Strzelecki. Powstały kluby sportowe: "Naprzód", "Korona", "Sparta", "Czarni", "Wilk". Działaność rozwijało Towarzystwo Śpiewacze im. Stanisława Moniuszki, którego statut został zarejestrowany 1 maja 1923 roku, natomiast publiczna prezentacja organizacji nastąpiła znacznie wcześniej, bo już w roku 1909.
Tradycje amatorskiego ruchu teatralnego z początków stulecia kontynuował teatr "Kinema", a w 1929 powstało Koło Teatralne "Scena". Ożywioną działalność prowadziło założone w 1921 roku Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół".
Wśród 25-tysięcznej ludności przedwojennego Radomska można było wyodrębnić trzy podstawowe grupy wyznaniowe: rzymsko-katolicką, ewangelicką i żydowską (ta ostatnia w zasadzie pokrywała się z grupą wyznaniową). Katolicy posiadali jedną parafię, do której obok mieszkańców Radomska należała ludność ze Stobiecka Miejskiego, Bartodziejów, Bogwidzów, Wymysłówka, Zakrzówka, Folwarków, Suchej Wsi, Sanik, Szczepocic, Borowa. Ewangelicy także posiadali rozległą parafię przynależną do kościoła wybudowanego w 1925 roku w stylu neogotyckim przy ul. Reymonta (po wojnie kościół został rozebrany). Do Żydów należała synagoga wybudowana w 1908 roku (zburzona podczas II wojny światowej). W początkach lat 20-tych rozebrana została cerkiew prawosławna zniszczona podczas I wojny.
W dwudziestoleciu międzywojennym w Radomsku powstała także lokalna prasa, a poszczególne pisma były najczęściej organami prasowymi partii politycznych. Od 1920 roku do 1939 roku wychodziła "Gazeta Radomskowska" – tygodnik o charakterze polityczno – społeczno – ekonomicznym.
Pierwszą gazetą wydawaną wówczas w Radomsku była "Strażnica". Na prasowym rynku radomszczańskim ukazywały się także: "Prawda Radomskowska", "Gazeta dla Wszystkich", "Wolny Głos", "Słowo Radomszczańskie","Głos Robotniczy". Niektóre gazety wychodziły przez kilka lat, inne przez kilka miesięcy, pojawiały się także tzw. jednodniówki.
Radomsko było członkiem Związku Miast - organizacji powstałej jeszcze przed odzyskaniem niepodległości.
Stanowisko burmistrza w okresie międzywojennym zajmowali kolejno:
Walenty Starostecki (1919-1922),
Jan Szwedowski (1922-1925),
Marian Niewiarowski (1925-1928),
Antoni Pajdak (1928-1930),
Lucjan Kwaśniewski (1935-1939).
W latach 1931-1939 władza w mieście spoczywała w rękach komisarzy rządowych, którymi byli:
Paweł Winiewicz (1931-1933),
Władysław Landecki (1933-1935).
Od 1937 roku w życiu miasta pojawiła się problematyka związana z przygotowaniem do nadchodzącej wojny. Powołany został komitet obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej. Organizowano drużyny sanitarne i przeciwpożarowe. Na murach budynków i słupach ogłoszeniowych coraz częściej widniały plakaty zawierające instrukcje i zarządzenia powszechnej samoobrony. Odbywały się także wiece protestacyjne, jako odpowiedź na żądania niemieckie pod adresem Polski.
II wojna światowa (1939-1945)
Wybuch II wojny światowej stał się dla radomszczan faktem wraz z pierwszymi bombami, które spadły na miasto 1 września 1939 roku rano.
Naloty powtórzyły się w dniach następnych zmieniając centrum w ruinę. Już 3 września Radomsko zostało zajęte przez Niemców i rozpoczęły urzędowanie władze okupacyjne.
Miasto przydzielono do Generalnej Guberni. Okupant przejął pod swój zarząd większe zakłady przemysłowe przestawiając produkcję na cele wojenne (np. Thonet – Mundus rozpoczął produkcję drewnianych części do karabinów). Zlikwidowano polskie instytucje kulturalne i oświatowe, zakazano działalności organizacji społecznych. Wszystko należało odtąd do wroga, wszystko podporządkowano celom wojny.
4 września 1939 roku hitlerowcy rozstrzelali kilkanaście osób na Folwarkach, Bartodziejach oraz w Stobiecku Miejskim.
W roku 1941 aresztowanych zostało w Radomsku 151 osób. Egzekucje były dokonywane na tzw. Kopcu (pierwsza 3 maja 1944 r., druga 23 czerwca 1944 r.) w Radomsku oraz w pobliskich miejscowościach: na Wygodzie, w Dmeninie, Pławnie, Strzałkowie. Dla zastraszenia ludności stosowano publiczne egzekucje.
Barbarzyńskiemu wyniszczeniu uległa przede wszystkim ludność żydowska. Getto zostało utworzone już 20 grudnia 1939 roku, zamknięto w nim Żydów z Radomska oraz pobliskich miejscowości. Swoim zasięgiem terytorialnym obejmowało ulice: Radomską (Przedborską), Fabianiego, Stodolną, Wąwozową, Rolną, Joselewicza, Szpitalną (Wyszyńskiego) i Mickiewicza.
Między 10 a 12 października 1942 r. wywieziono do obozu koncentracyjnego w Treblince około 7 tys. mieszkańców radomszczańskiego getta, a miejscowy kirkut stał się miejscem masowych zbrodni.
Społeczeństwo Radomska wykazywało podczas okupacji postawę patriotyczną, wrogą wobec agresora. Stosowano wszelkie formy walki z okupantem - od biernego oporu przeciw zarządzeniom władz niemieckich, poprzez sabotowanie pracy w fabrykach i na kolei po gromadzenie broni, tworzenie i popieranie oddziałów zbrojnych, prowadzenie walki partyzanckiej. Ruch oporu Radomska nie występował jako siła jednolicie zorganizowana. Podzielony na kilka różniących się odłamów politycznych, miał wspólny cel - walkę z wrogiem o niepodległość kraju.
Swój udział w walce z okupantem hitlerowskim miały wszystkie siły polityczne i wojskowe: - 19 sierpnia i 20 września 1941 r. członkowie Związku Odwetu podłożyli 5 bomb na terenie fabryki "Thonet-Mundus". Straty szacowano na około 3 mln zł; w nocy z 27 na 28 maja 1943 r. patrole dywersyjne Armii Krajowej dokonały likwidacji 28 konfidentów gestapo; 27 lipca 1943 r. w wyniku wspólnej akcji Armii Krajowej i Gwardii Ludowej zniszczona została powiatowa zbiornica mleka w Radomsku; w nocy z 7 na 8 sierpnia 1943 r. oddział AK uwolnił więźniów z radomszczańskiego aresztu; 6 maja 1944 r. grupa partyzantów Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej przeprowadziła akcję na starostwo powiatowe; 26 grudnia 1944 r. żołnierze Armii Ludowej dokonali zamachu na komendanta posterunku żandarmerii niemieckiej. Podobnych przykładów było dużo więcej.
Miasto słynęło z walki z wrogiem, który nadał mu nazwę Banditenstadt. Najsilniejszą organiacją walczącą z hitlerowcami była jednak Armia Krajowa, której oddziałami dowodził Stanisław Sojczyński "Warszyc". W 1942 roku został on zastępcą komendanta AK i szefem Kedywu AK w powiecie. Ze swoim oddziałem partyzanckim Sojczyński zasłynął akcją przeprowadzoną w nocy z 7 na 8 sierpnia 1943 roku uwalniając więźniów z aresztu Gestapo w Radomsku.
Równocześnie z walką zbrojną prowadzona była walka o polską oświatę i kulturę oraz o utrzymywanie i wzbogacanie narodowych wartości. Bohaterami tej walki byli przede wszystkim nauczyciele. Władze okupacyjne pozamykały szkoły średnie, a w szkołach podstawowych zabroniły nauczania historii i geografii Polski. Niszczyły polskie księgozbiory. Tylko w jednej ze szkół radomszczańskich zdewastowano 580 tomów z biblioteki uczniowskiej i 200 z nauczycielskiej.
W marcu 1940 r., w ramach tzw. akcji A-B, wymierzonej przeciwko inteligencji, aresztowano i wywieziono z Radomska do obozów koncentracyjnych 53 osoby. Nie zahamowało to jednak konspiracyjnej pracy oświatowej. Już pod koniec 1939 r. w mieście i powiecie rozpoczęto tajne nauczanie. Powstało ono samorzutnie - narodziło się z inicjatywy nauczycieli, szczególnie działaczy Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz rodziców. Na początku 1940 r. powstała Tajna Organizacja Nauczycielska, obejmująca swą działalnością szkolnictwo podstawowe, średnie ogólnokształcące i zawodowe oraz oświatę dorosłych. Efektem pracy kompletów tajnego nauczania było otrzymanie w roku 1943 świadectwa dojrzałości przez 30 maturzystów. W tajnym nauczaniu pracowało w Radomsku i powiecie ponad 190 nauczycieli, w tym ponad 80 na szczeblu szkolnictwa średniego.
Wśród cichych bohaterów radomszczańskiej konspiracji nieocenioną rolę odegrały kobiety, często bezimienne, o zapomnianych dziś nazwiskach. Pełniły one funkcje łączniczek, kolporterek konspiracyjnej bibuły, szyły odzież dla partyzantów, donosiły żywność, opatrywały rannych.
Chlubnie zapisała się młodzież harcerska Szarych Szeregów - organizacji, którą powołano w Radomsku na przełomie roku 1939/1940. Miejscowy hufiec ("Rój") przyjął nazwę "Metal". W 1944 roku liczył on 187 osób, w tym 19 instruktorów, 32 członków "Grup Szturmowych" (od 18 lat), 66 członków "Bojowych Szkół" (od 14 do 17 lat) oraz 70 "Zawiszaków" - najmłodszych wiekiem harcerzy (od 12 do 14 lat). Członkowie Szarych Szeregów brali udział w małym sabotażu, w obserwacji okupanta i dostarczaniu informacji wywiadowi AK, czynni byli w akcji "N". Ogromną wagę przykładano do pracy wychowawczej w duchu patriotycznym. Najstarsi wiekiem przechodzili szkolenie wojskowe.
Wkroczenie do Radomska Armii Czerwonej, a tym samym wyzwolenie miasta spod okupacji hitlerowskiej nastąpiło 16 stycznia 1945 roku. W raporcie o sytuacji miasta na dzień 22 stycznia 1945 r. napisanym przez szefa Zarządu Politycznego I Frontu Ukraińskiego można przeczytać m. in.: "Miasto nie ucierpiało od strzału, paniczna ucieczka Niemców uniemożliwiła im zburzenie budynków i przedsiębiorstw nawet gdzie były miny (fabryka "Metalurgii", budynek żandarmerii). Nie udało się również wywieźć do Niemiec urządzeń fabryk i przedsiębiorstw".
Historia po II wojnie światowej i dzień dzisiejszy
Okres II wojny światowej zahamował rozwój miasta we wszystkich dziedzinach. Bilans strat poniesionych przez radomszczan podczas okupacji był tragiczny. Liczba mieszkańców zmniejszyła się o około 8 tys. i pod koniec 1944 roku wynosiła 18 364.
Po przejściu przez Radomsko oddziałów Armii Czerwonej i objęciu władzy przez nowe siły polityczne ropoczęły się liczne aresztowania żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej. Nie godząc się z istniejącą sytuacją i z zależnością od komunistycznego ZSRR Stanisław Sojczyński i jego podkomendni, którzy wcześniej walczyli z hitlerowcami znów powrócili do walki. Warszyc utworzył największą podziemną organizację – Konspiracyjne Wojsko Polskie, które podjęło walkę z terrorem organów bezpieczeństwa, a którego Komenda główna zlokalizowana była w Radomsku. Kapitan Sojczyński "Warszyc" i jego żołnierze zostali aresztowani i po ciężkich torturach w 1947 roku wykonano na nich wyrok śmierci. Do dziś nie ustalono, gdzie znajdują się ich groby.
Pod względem administracyjnym Radomsko po wojnie należało do województwa łódzkiego. Było największym powiatem w tym województwie, tak pod względem obszaru (1 560 km2), jak i liczby ludności (ok. 135 tys. w 1960 r.).
Lata powojenne zaznaczyły się rozbudową przemysłu, infrastruktury miejskiej oraz rozwojem społeczno-kulturalnym. Nastąpiło zwiększenie terytorium miasta; przyłączono podmiejskie obszary i powstały nowe dzielnice.
Demokratyczne przemiany ustrojowe w kraju pozwoliły na przeprowadzenie w czerwcu 1990 roku pierwszych po wojnie wyborów samorządowych (do rad gmin). Przejęcie bezpośredniego zarządzania sprawami miasta przez samorząd daje efekty. Rozwijają się placówki kulturalne i sportowe, prężnie działają organizacje pozarządowe, mieszkańcy chętnie angażują się w działalność lokalną i biorą udział w życiu Radomska. Miasto zyskuje na wyglądzie, staje się przyjazne dla swoich mieszkańców i otwarte dla gości oraz inwestorów. W 1999 roku, po kolejnej reformie administracyjnej, Radomsko stało się siedzibą władz powiatowych i weszło w skład województwa łódzkiego.
Prezydenci miasta Radomsko po 1990 roku:
Mieczysław Pawłowski (1990 – 1994)
Jerzy Słowiński (1994 – 2006)
Anna Milczanowska (2006 - 2015)
dr Jarosław Ferenc (2016 - obecnie)
Rejestr Instytucji Kultury
Rejestr Instytucji Kultury, dla których organizatorem jest Gmina Miasto Radomsko o statusie miejskim prowadzony jest na podstawieart. 14 ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 862)oraz zgodnie z rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 stycznia 2012 r. w sprawie sposobu prowadzenia i udostępniania rejestru instytucji kultury (Dz. U. z 2012 r. poz. 189).
A. Sposób prowadzenia REJESTRU INSTUTCJI KULTURY (undefinedotwiera się w nowym oknie) dla których organizatorem jest Gmina Miasto Radomsko o statusie miejskim:
1. Rejestr instytucji kultury jest prowadzony w postaci elektronicznej.
2. Niezależnie od prowadzonego rejestru, dla każdej instytucji zakłada się i prowadzi oddzielnie elektroniczną księgę rejestrową.
3. Zmiany wpisu w rejestrze dokonuje się z urzędu albo na wniosek dyrektora instytucji kultury lub osoby przez niego upoważnionej.
4. Wniosek o dokonanie zmiany wpisu w rejestrze składa się w postaci papierowej, w jednym egzemplarzu albo w postaci elektronicznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (t.j. Dz. U. Z 2017r., poz. 570)
5. Do wniosku dołącza się dokumenty stanowiące podstawę dokonania zmiany wpisu w rejestrze.
B. Sposób udostępniania danych zawartych w REJESTRZE INSTYTUCJI KULTURY, dla których organizatorem jest Gmina Miasto Radomsko o statusie miejskim:
1. Rejestr Instytucji Kultury prowadzi Wydział Edukacji i Kultury Urzędu Miasta Radomsko, ul. Tysiąclecia 5, 97-500 Radomsko,tel.44 685 45 00, 44 685 44 54.
2. Zgodnie z § 10 rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 stycznia 2012 r. w sprawie sposobu prowadzenia i udostępniania rejestru instytucji kultury: - informację o rejestrze, rejestr oraz sposób udostępniania danych w nim zawartych zamieszcza się w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie organizatora, tj. w Biuletynie Informacja Publicznej Urzędu Miasta Radomsko - dane zawarte w rejestrze udostępnia się poprzez:
1) otwarty dostęp do zawartości rejestru, 2) wydanie odpisu z rejestru albo księgi rejestrowej, - udostępnianie danych zawartych w rejestrze w formie, otwartego dostępu do zawartości rejestru, jest bezpłatne i odbywa się poprzez stronę Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Miasta Radomsko - każdy ma prawo przeglądać w godzinach urzędowych akta rejestrowe oraz księgi rejestrowe instytucji kultury w siedzibie organizatora tj. w siedzibie Wydziału Edukacji i Kultury, Urząd Miasta Radomsko ul. Tysiąclecia 5, pokój 216 - organizator prowadzący rejestr instytucji kultury wydaje urzędowo poświadczony odpis pełny lub skrócony każdemu, kto zwróci się z wnioskiem o jego wydanie: - odpis pełny (zawiera treść wszystkich wpisów dokonanych w księdze rejestrowej), - odpis skrócony (zawiera treść aktualnych wpisów dokonanych w rejestrze).
3. Wydanie urzędowo poświadczonego odpisu z rejestru albo księgi rejestrowej podlega opłacie skarbowej w wysokości 5 zł od każdej pełnej lub zaczętej strony zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz.1827).
4. Wpłaty z tytułu opłaty skarbowej za wydanie poświadczonego odpisu z rejestru albo księgi rejestrowej po uprzednim uzgodnieniu formy odpisu i ilości stron należy dokonać na konto:
5. Do wniosku o wydanie poświadczonego odpisu z rejestru albo księgi rejestrowej należy dołączyć dowód wpłaty z tytułu opłaty skarbowej.
6. Szczegółowych informacji udziela: Wydział Edukacji i Kultury Urzędu Miasta Radomsko, ul. Tysiąclecia 5, 97-500 Radomsko,tel.44 685 45 00, 44 685 44 54.